ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ
Χαρακτηριστικό της οικιακής οικονομίας ήταν η αυτάρκεια, η οποία στηριζόταν στην εκτροφή ζώων και την καλλιέργεια της γης. Όλες οι οικογένειες εξέτρεφαν ζώα για να καλύπτουν τις διατροφικές τους ανάγκες. Έτσι υπήρχαν στο διαιτολόγιό τους κρέας, τυροκομικά προϊόντα και κηπευτικά.
Με το πρόβειο και το γίδινο γάλα παρασκεύαζαν τυρί, βούτυρο, πρέντζα, μυζήθρα, κατίκι, ξινόγαλο. Για την παρασκευή του τυριού χρησιμοποιούσαν την πυτιά ζώων του γάλακτος, την οποία έλιαζαν και μετά την πρόσθεταν στο βράσιμο του γάλακτος. Επιπλέον χτυπούσαν στη βούρτσα το γάλα, αφαιρούσαν το βούτυρο, έμεινε το ξινόγαλο κι αν το έβραζαν είχαν την πρέντζα που με τη σειρά της, όταν έβραζε έδινε τη μυζήθρα. Το καλοκαίρι, την περίοδο της νηστείας του Δεκαπενταύγουστου, συγκέντρωναν το γάλα, το οποίο μετά από λίγες μέρες γινόταν κατίκι.
Εκτός από το κρέας των αιγοπροβάτων, είχαν και κρέας χοιρινό. Όταν έσφαζαν ένα γουρούνι παρασκεύαζαν
α)τη γλίνα (είδος βουτύρου) από το ξίγκι του σφαχτού και τη χρησιμοποιούσαν στο μαγείρεμα
β)λουκάνικα
γ) παστό : κρεμούσαν σε ξύλο πάνω από το τζάκι κομμάτια ψαχνού κρέατος για να στεγνώσουν. Έκοβαν κάθε φορά όση ποσότητα χρειάζονταν και την τηγάνιζαν ή τη μαγείρευαν με πατάτες
δ) τσιγαρίδες : κομμάτια αποξηραμένου λίπους που τα τηγάνιζαν.
Το κρέας το μαγείρευαν στην κατσαρόλα (πάνω στην πυροστιά στη φωτιά) με πατάτες, φασολάκια και σπανιότερα με μακαρόνια. Το έψηναν στη γάστρα (ταψί με καπάκι που το σκέπαζαν με θράκα)
Μαγείρευαν φασόλια, φακές, ρεβύθια (όλα δικής τους παραγωγής) και κηπευτικά. Χρησιμοποιούσαν πολύ τη ρίγανη, το μάραθο, τον δυόσμο, αυτοφυή φυτά της γης τους.
Έφτιαχναν λαχανόπιτες, λαχανόψωμο, μακαρονόπιτες, κολοκυθόπιτες, ζυμαρόπιτες, μπομπότα.
Με το καλαμποκίσιο αλεύρι έφτιαχναν κουρκούτι (μαμαλίγκα ή κατιμάρι). Έκαιγαν λάδι και κρεμμύδι κι έριχναν μέσα αλεύρι ανακατεμένο με καυτό νερό.
Με το άσπρο αλεύρι (καθάριο) και γάλα και νερό έφτιαχναν τραχανά (μπερμπιλόνια).
Αγαπημένη τους συνήθεια ήταν οι τηγανίτες.
Ζύμωναν ψωμί που το έψηναν σε ξυλόφουρνους που έφτιαχναν μόνοι τους στις αυλές των σπιτιών τους.
Ζύμωναν επίσης και έψηναν λειτουργιές. Όταν μια γυναίκα ζύμωνε λειτουργιές ,έκλεινε τις πόρτες του σπιτιού να μη μπει κανείς μέχρι να τις φουρνίσει. Έπρεπε να είναι καθαρή, να μην έχει περίοδο. Τις τοποθετούσε στο ταψί και πάνω στην καθεμιά άφηνε το αποτύπωμα της σφραγίδας. Η κάθε λειτουργιά αποτελούνταν από δυο κομμάτια ζύμης ενωμένα. Το πάνω συμβόλιζε τον ουρανό και το κάτω τη γη.
Έφτιαχναν γλυκά του κουταλιού, αφού το χωριό ήταν κατάφυτο από δέντρα : μηλιές, κερασιές, κορομηλιές, βυσσινιές, δαμασκηνιές (μπουρνελιές), καρυδιές, καστανιές.
Αποθήκευαν στις κασέλες μέσα σε άχυρα τα μήλα για να έχουν φρούτα το χειμώνα.
Αγαπημένα εδέσματα του χειμώνα ήταν τα κάστανα και τα καρύδια.
ΓΕΩΡΓΙΑ
Το έδαφος του χωριού, η ύπαρξη άφθονου νερού και η εργατικότητα των κατοίκων συνέβαλαν στην ανάπτυξη της γεωργίας.
Καλλιεργούσαν τα πάντα σε ποσότητες ανάλογες των αναγκών της οικογένειάς τους. Δηλαδή κατανάλωναν μόνοι τους την παραγωγή τους. Πουλούσαν μόνο πατάτες (πατάκες), οι οποίες φημιζόταν για τη νοστιμιά τους, με αποτέλεσμα να δοθεί στους κατοίκους το παρατσούκλι πατακολόγοι.
Κάποιοι από τους κατοίκους έφταναν ως την Πελοπόννησο (Μωριά) για να εργαστούν στο κλάδεμα των αμπελιών. Εκεί γνώρισαν την καλλιέργεια της πατάτας κι έφεραν το σπόρο στο χωριό.
Ο Οδυσσέας Μωραΐτης αναφέρει ότι ο προπάππους του λεγόταν Αναγνώστου, αλλά απέκτησε το παρατσούκλι " Μωραΐτης " γιατί ήταν ένας από τους κλαδούχους του Μωριά. Αργότερα το παρατσούκλι έγινε κύριο επώνυμο.
Τις πατάτες τις φόρτωναν στα μουλάρια και μετά από μια εβδομάδα δρόμο έφταναν στη θέση "Γραμμένη" κοντά στη Λαμία και τις αντάλλασσαν με σιτάρι. Η αναλογία ήταν : 1 κιλό πατάτες = 1 κιλό σιτάρι.
Το σιτάρι το πήγαιναν στους νερόμυλους κι εξασφάλιζαν το αλεύρι για το ψωμί τους.
Γνωστοί νερόμυλοι ήταν :του Μακρυγιάννη (Ζήκου) στο χωριό, του Φώλου στα Κομματέικα (οικισμός των Ψιανών), του Μακρυγιάννη στη Δομνίστα. Μυλωνάς ήταν κι ο πατέρας της Ειρήνης Πολίτη, γνωστής ως Μυλωνορίνας.
Παρακάτω κάνουμε μια αναλυτική αναφορά στα τοπωνύμια και τις καλλιέργειες της κάθε οικογένειας .
ΝΙΚΑ (προς Δομνίστα)
φακές, βρίζα, σίκαλη
οικογένειες :Πολίτη, Πεσίνη, Χονδρού
ΚΑΝΑΛΟΙ (προς Δομνίστα)
πατάτες, καλαμπόκια, ρεβίθια, σίκαλη
οικογένειες : Πολίτη, Χονδρού, Πεσίνη
ΖΗΡΕΛΙΑ
καλαμπόκια, ρεβύθια, σίκαλη
οικογένειες : Παπαθανάση, Κολοκύθα
ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΘΗ – ΣΠΑΘΕΣ (προς Μαυρώπη)
καλαμπόκια, τριφύλλια, σίκαλη
βοσκοτόπια. Εκεί υπήρχε η βρύση του Χατζή.
Οικογένειες : όλο το χωριό
ΒΡΙΖΕΣ (μετά τα Ζηρέλια κατεβαίνοντας προς το χωριό)
τριφύλλια, πατάτες, σίκαλη, ρεβύθια, κολοκύθια, μηλιές, καστανιές
βοσκοτόπια
οικογένειες : Μάντη, Πολίτη (Κατσίκα), Καραμπέτσα, Ρούμπα, Ειρ. Πολίτη
ΤΟΥΡΚΟΣ
φασόλια, κολοκύθια, πατάτες, ρεβύθια, φακές
οικογένειες : Κολοκύθα, Μωραΐτη
ΚΡΥΑ ΒΡΥΣΗ (απέναντι από τον Τούρκο)
σίκαλη, ρεβύθια, φασόλια, πατάτες
οικογένειες : Νικολογιάννη, Πολίτη, Μπάλλα
ΤΣΟΥΚΑ (παρυφές του βουνού)
φακές, σίκαλη
οικογένεια Ζαχαρία Νικολογιάννη
ΛΙΒΑΔΕΙΑ
κερασιές, καστανιές, μηλιές, κορομηλιές, δαμασκηνιές, ντομάτες, πατάτες
αμπέλι του Χατζή
οικογένειες : όλο το χωριό
ΣΚΟΡΔΑ
αμπέλια, μηλιές, κηπευτικά
οικογένεια Μάντη
ΑΓΙΟΣ ΜΗΝΑΣ
κηπευτικά, πατάτες, τριφύλλια, καλαμπόκια, μηλιές, καστανιές
οικογένειες : Πολίτη (Χατζή), Χονδρού, Μωραΐτη, Πανογεώργου, Παπαθανάση, Πεσίνη, Μακρυγιάννη
ΦΑΚΕΣ
μηλιές, καστανιές, κηπευτικά, πατάτες
οικογένειες : Πεσίνη, Κολοκύθα (Τσαμπά), Κοτρώτσου, Μάντη, Μακρυγιάννη
ΒΑΡΑΧΙΕΣ
κηπευτικά, κερασιές, μηλιές, πατάτες
οικογένειες : όλο το χωριό
ΠΑΡΓΑ
κηπευτικά, καλαμπόκια
οικογένειες : Πεσίνη, Κολοκύθα
ΚΛΗΜΑ
καλαμπόκια, τριφύλλια
βοσκοτόπια
οικογένειες : Μπάλλα, Πεσίνη
ΓΛΥΚΙΑ ΚΡΑΝΙΑ
καλαμπόκια, ρεβύθια, σίκαλη
οικογένειες : Μπάλλα, Πεσίνη, Πολίτη, Ειρ. Πολίτη
ΚΑΛΟΓΗΡΟΙ (δυτικά του βουνού "Ορφανή Ελιά", στο δρόμο προς Καστανούλα)
καλαμπόκια, πατάτες, αμπέλια, μηλιές, καστανιές
οικογένειες : όλο το χωριό
ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ
Όλες οι οικογένειες εξέτρεφαν ζώα, όμως κάποιες ασχολήθηκαν συστηματικά με την κτηνοτροφία.
Ήταν οι οικογένειες : Μωραΐτη, Μακρυγιάννη, Μπάλλα, Πανογεώργου και Χρήστου (Σπέλιου).
|
